در هر کسبوکار، دانستن اینکه کدام کالا سودآور است و کدام محصول زیان میدهد، یکی از کلیدیترین عوامل تصمیمگیری مدیریتی محسوب میشود. بسیاری از مدیران مالی و حسابداران حرفهای برای تحلیل عملکرد شرکت، به دنبال گزارشی هستند که بتواند سود و زیان هر کالا را به صورت جداگانه نمایش دهد.
گزارش «سود و زیان کالا به کالا» دقیقاً برای همین هدف طراحی میشود؛ یعنی مشخص کردن میزان درآمد، بهای تمام شده، و حاشیه سود هر محصول به تفکیک. این گزارش در تصمیمگیری برای قیمتگذاری، کنترل موجودی، حذف کالاهای زیانده و بهینهسازی ترکیب فروش نقشی حیاتی دارد.
در این مقاله از سایت آبینه تراز پارس، بهصورت جامع بررسی میکنیم که:
گزارش سود و زیان کالا به کالا چیست؛
چگونه آن را تهیه کنیم؛
چه ابزارهایی برای تهیه آن وجود دارد؛
و در نهایت چگونه با تحلیل این گزارش، به رشد سود شرکت کمک کنیم.
در حسابداری، سود و زیان معمولاً برای کل شرکت یا بخشهای مختلف محاسبه میشود. اما در گزارش «کالا به کالا»، تمرکز روی تکتک محصولات است.
در این روش، برای هر کالا موارد زیر محاسبه میشود:
درآمد فروش کالا (تعداد × قیمت فروش)
بهای تمام شده کالا (شامل هزینه خرید یا تولید، حملونقل، انبارداری و سایر هزینههای مستقیم)
حاشیه سود ناخالص = درآمد فروش – بهای تمام شده
درصد سود ناخالص = (حاشیه سود / فروش) × ۱۰۰
در نهایت، کالاهایی که درصد سود پایین یا منفی دارند شناسایی شده و تصمیم مدیریتی درباره آنها اتخاذ میشود.
تهیه چنین گزارشی فقط برای واحدهای تولیدی نیست؛ بلکه فروشگاهها، عمدهفروشیها و حتی شرکتهای خدماتی نیز از آن استفاده میکنند. اهمیت این گزارش در چند مورد خلاصه میشود:
شناسایی کالاهای سودآور: مدیر میتواند روی کالاهایی تمرکز کند که بیشترین بازدهی را دارند.
تشخیص کالاهای زیانده: برخی محصولات ممکن است بهظاهر پرفروش باشند اما حاشیه سود کمی دارند.
بهینهسازی موجودی انبار: کالاهای کمسود یا زیانده حذف یا جایگزین میشوند.
اصلاح قیمتگذاری: درک بهتر از بهای تمامشده کمک میکند تا قیمتهای واقعی و سودده تعیین شوند.
برنامهریزی مالی آینده: با دانستن سود هر کالا، میتوان بودجه فروش و خرید آینده را دقیقتر نوشت.
برای تهیه این گزارش باید چند گام اساسی طی شود. هر مرحله نیازمند دقت و صحت دادههاست:
اولین گام، گردآوری دادههای فروش از سیستم حسابداری یا نرمافزار انبار است. در این بخش باید اطلاعات زیر مشخص باشد:
نام کالا
کد کالا
تعداد فروشرفته
قیمت فروش واحد
مبلغ کل فروش
بهای تمامشده شامل همه هزینههایی است که مستقیماً با کالا مرتبطاند. برای کالاهای خریداریشده، این مقدار شامل قیمت خرید، کرایه حمل و سایر هزینههای جانبی است. در کالاهای تولیدی، باید مواد اولیه، دستمزد و سربار نیز محاسبه شود.
فرمول اصلی بهصورت زیر است:
سود ناخالص = مبلغ فروش – بهای تمام شده
درصد سود = (سود ناخالص / مبلغ فروش) × ۱۰۰
این درصد معیار مناسبی برای مقایسه بین کالاهاست. ممکن است کالایی سود ریالی بیشتری بدهد اما درصد سودش پایین باشد.
در نهایت، دادهها را در قالب جدول تنظیم کنید. نمونهای از جدول سود و زیان کالا به کالا:
| نام کالا | تعداد فروش | مبلغ فروش | بهای تمام شده | سود ناخالص | درصد سود |
|---|---|---|---|---|---|
| کالای A | ۱۰۰ | ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۲۵٪ |
| کالای B | ۵۰ | ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۲۰٪ |
| کالای C | ۲۰۰ | ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۳۲۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۸۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۲۰٪ |
در هر کسبوکار، دانستن اینکه کدام کالا سودآور است و کدام محصول زیان میدهد، یکی از کلیدیترین عوامل تصمیمگیری مدیریتی محسوب میشود. بسیاری از مدیران مالی و حسابداران حرفهای برای تحلیل عملکرد شرکت، به دنبال گزارشی هستند که بتواند سود و زیان هر کالا را به صورت جداگانه نمایش دهد.
گزارش «سود و زیان کالا به کالا» دقیقاً برای همین هدف طراحی میشود؛ یعنی مشخص کردن میزان درآمد، بهای تمام شده، و حاشیه سود هر محصول به تفکیک. این گزارش در تصمیمگیری برای قیمتگذاری، کنترل موجودی، حذف کالاهای زیانده و بهینهسازی ترکیب فروش نقشی حیاتی دارد.
در این مقاله از سایت آبینه تراز پارس، بهصورت جامع بررسی میکنیم که:
گزارش سود و زیان کالا به کالا چیست؛
چگونه آن را تهیه کنیم؛
چه ابزارهایی برای تهیه آن وجود دارد؛
و در نهایت چگونه با تحلیل این گزارش، به رشد سود شرکت کمک کنیم.
در حسابداری، سود و زیان معمولاً برای کل شرکت یا بخشهای مختلف محاسبه میشود. اما در گزارش «کالا به کالا»، تمرکز روی تکتک محصولات است.
در این روش، برای هر کالا موارد زیر محاسبه میشود:
درآمد فروش کالا (تعداد × قیمت فروش)
بهای تمام شده کالا (شامل هزینه خرید یا تولید، حملونقل، انبارداری و سایر هزینههای مستقیم)
حاشیه سود ناخالص = درآمد فروش – بهای تمام شده
درصد سود ناخالص = (حاشیه سود / فروش) × ۱۰۰
در نهایت، کالاهایی که درصد سود پایین یا منفی دارند شناسایی شده و تصمیم مدیریتی درباره آنها اتخاذ میشود.
تهیه چنین گزارشی فقط برای واحدهای تولیدی نیست؛ بلکه فروشگاهها، عمدهفروشیها و حتی شرکتهای خدماتی نیز از آن استفاده میکنند. اهمیت این گزارش در چند مورد خلاصه میشود:
شناسایی کالاهای سودآور: مدیر میتواند روی کالاهایی تمرکز کند که بیشترین بازدهی را دارند.
تشخیص کالاهای زیانده: برخی محصولات ممکن است بهظاهر پرفروش باشند اما حاشیه سود کمی دارند.
بهینهسازی موجودی انبار: کالاهای کمسود یا زیانده حذف یا جایگزین میشوند.
اصلاح قیمتگذاری: درک بهتر از بهای تمامشده کمک میکند تا قیمتهای واقعی و سودده تعیین شوند.
برنامهریزی مالی آینده: با دانستن سود هر کالا، میتوان بودجه فروش و خرید آینده را دقیقتر نوشت.
در نسخههای فروشگاهی و تولیدی هلو، گزارش «سود و زیان کالا به کالا» بهصورت آماده وجود دارد. کافی است بازه زمانی و نام کالاها را مشخص کنید تا سیستم بهصورت خودکار گزارش را تولید کند.
در سپیدار میتوان گزارش تفکیکی سود و زیان کالا را از منوی «گزارشهای حسابداری» استخراج کرد. این نرمافزار مناسب شرکتهای متوسط و بزرگ است.
ویژگی شاخص محک در نمایش نموداری سود کالاهاست که تحلیل را سادهتر میکند. برای فروشگاههای آنلاین نیز گزینهای عالی است.
اگر نرمافزارهای تخصصی در دسترس نیستند، اکسل بهترین ابزار برای طراحی سفارشی گزارش سود و زیان کالا به کالا است.
با استفاده از فرمولهایی مانند:=C2-D2 برای سود ناخالص و=(E2/C2)*100 برای درصد سود،
میتوانید گزارش را بهصورت خودکار و پویا تهیه کنید.
دادهها باید واقعی و بهروز باشند. کوچکترین خطا در بهای تمام شده باعث اشتباه در تحلیل سود میشود.
از فیلتر و نمودار استفاده کنید تا کالاهای سودده و زیانده بهصورت بصری مشخص شوند.
از میانگین متحرک یا مقایسه دورهای استفاده کنید تا روند سوددهی هر کالا در طول زمان مشخص شود.
هزینههای پنهان مثل تخفیف یا برگشت از فروش را در نظر بگیرید.
تهیه گزارش کافی نیست؛ مهمتر از آن تحلیل درست دادههاست.
به عنوان مثال:
اگر کالایی سود ریالی بالا اما درصد سود پایین دارد، ممکن است در بلندمدت سرمایه زیادی را درگیر کند.
در مقابل، کالاهایی با درصد سود بالا اما فروش کم، ظرفیت رشد دارند و باید در تبلیغات روی آنها تمرکز شود.
یکی از روشهای مفید، تحلیل ABC کالاها است:
گروه A: ۲۰٪ کالاها که ۸۰٪ سود را ایجاد میکنند
گروه B: کالاهای با اهمیت متوسط
گروه C: کالاهای کمسود یا زیانده
عدم لحاظ هزینههای جانبی مانند بستهبندی یا حملونقل.
استفاده از میانگین خرید اشتباه برای محاسبه بهای تمامشده.
عدم تطابق بین فروش واقعی و ثبتشده.
بیتوجهی به کالاهای برگشتی.
گزارشگیری بدون در نظر گرفتن مالیات و تخفیفها.
مدیران میتوانند بر اساس نتایج این گزارش:
سیاست قیمتگذاری جدید تدوین کنند.
تمرکز تبلیغاتی را روی کالاهای سودده بگذارند.
قراردادهای خرید را بازنگری کنند.
استراتژی انبار و سفارشدهی را بهینه نمایند.
فرض کنید فروشگاه «آبینه تراز پارس» در ماه شهریور ۱۴۰۴ سه نوع محصول به فروش رسانده است. با محاسبه سود و زیان کالا به کالا مشخص میشود:
کالای A با حاشیه سود ۳۰٪ بهترین عملکرد را داشته است.
کالای B فقط ۸٪ سود داشته و نیاز به بازنگری قیمت دارد.
کالای C زیانده بوده و باید حذف یا جایگزین شود.
نتیجه تحلیل این است که حذف کالای C و افزایش تبلیغات کالای A باعث رشد ۱۲٪ سود کل فروشگاه در ماه بعد شده است.
گزارش سود و زیان کالا به کالا یکی از ابزارهای کلیدی در مدیریت مالی هوشمند است. این گزارش به شما کمک میکند:
عملکرد واقعی هر کالا را بسنجید؛
کالاهای سودده را تقویت و کالاهای زیانده را حذف کنید؛
تصمیمهای قیمتی و خرید را با دید دقیقتری بگیرید.
اگر از نرمافزارهای حسابداری یا اکسل به درستی استفاده شود، این گزارش میتواند به عنوان قطبنمای مالی شرکت عمل کند.
در نهایت، هدف از تهیه گزارش سود و زیان کالا به کالا افزایش سودآوری و پایداری کسبوکار است.
